Παραγωγικές καταλήξεις - Yapım ekleri

Στην Τουρκική γλώσσα υπάρχουν δεκάδες παραγωγικές καταλήξεις οι οποίες χρησιμοποιούνται για τον σχηματισμό ουσιαστικών από επίθετα και ρήματα ή αντίστροφα επιρρημάτων και συνδέσμων από ουσιαστικά, επίθετα και ρήματα. Οι πιο συνηθισμένες και ίσως οι πιο σημαντικές παραγωγικές καταλήξεις είναι : "- li, –siz, - lik, – ci, –ce, -cik, –inci , –er, – iz, –daş, -le"

-li (li, lı, lü, lu)

1) Παράγουμε επίθετα από ουσιαστικά με την έννοια ".....που έχει/περιέχει....".Μπορούμε επίσης να τα αποδώσουμε στα ελληνικά με την πρόθεση "με". Μερικά από αυτά χρησιμοποιούνται επίσης και σαν ουσιαστικά

peynir	τυρί →	peynirli	με τυρί
süt	γάλα  →	sütlü	με γάλα
su	νερό →	sulu	νερουλός
tehlike	κίνδυνος →	tehlikeli	επικίνδυνος
başarı	επιτυχία →	başarılı	επιτυχημένος
ev	σπίτι →	evli	παντρεμένος
konu	θέμα →	konulu	με θέμα
yaş	ηλικία →	yaşlı	ηλικιωμένος

şeker	ζάχαρη →	şekerli	με ζάχαρη
hız	ταχύτητα→	hızlı	με ταχύτητα
güç	δύναμη	güçlü	δυνατός
yağmur	βροχή→	yağmurlu	βροχερός
para	χρήματα →	paralı	πλούσιος
renk	χρώμα →	renkli	χρωματιστός
bahçe	κήπος→	bahçeli	με κήπο
tuz	αλάτι→	tuzlu	αλατισμένος

Sütlü bir kahve ve biraz peynirli börek istiyorum! Kahve çok şekerli olmasın!
Έναν καφέ με γάλα και λίγη μπουγάτσα με τυρί θέλω! Ο καφές να μην είναι πολύ γλυκός! Akıllı öğrenciler her zaman başarılı değiller!
Οι έξυπνοι μαθητές δεν είναι πάντα επιτυχημένοι! Faydalı kitaplar okumanız gerek!
Πρέπει να διαβάζετε χρήσιμα βιβλία! Bahçeli bir ev almak istiyorum.
Θέλω να αγοράσω ένα σπίτι με κήπο. Ben yağmurlu havalarda evden çıkmıyorum.
Όταν είναι ο καιρός βροχερός δεν βγαίνω από το σπίτι. Mutlu insanlar şaka sık sık yapıyor!
Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι κάνουν συχνά αστεία! Denizlerin suyu tuzludur!
Το νερό της θάλασσας είναι αλμυρό. Gözlüklü uzun boylu kadın, benim annem.
Η γυναίκα με τα γυαλιά, η ψηλή, είναι η μητέρα μου. Baharatlı yemekleri çok seviyorum.
Μου αρέσουν τα φαγητά που έχουν μπαχαρικά. Yemekleri tuzlu ve yağlı yapma.
Μην κάνεις τα φαγητά αλμυρά και με λιπαρά. Bugün hava parçalı bulutlu.
Ο καιρός σήμερα θα είναι κατά τόπους συννεφιασμένος.
2. Παράγουμε λέξεις που δείχνουν τόπο προέλευσης ή καταγωγής από τοπωνυμίες

Selanik	Θεσσαλονίκη →	Selanikli	Θεσσαλονικιός
Atina	Αθήνα →	Atinalı	Αθηναίος
İstanbul	Κωσταντινούπολη→	İstanbullu	Πολίτης
Ürdün	Ιορδανία →	Ürdünlü	Ιορδανός

Çin	Κίνα →	Çinli	Κινέζος
Doğu	Ανατολή→	Doğulu	Ανατολίτης
Mars	Άρης →	Marslı	Αριανός
Yunanistan	Ελλάδα→	Yunanlı	Έλληνας

Siz nerelisiniz?
Εσείς από που είστε; Ben İstanbulluyum arkadaşım Adanalı.
Εγώ είμαι Πολίτης, ο φίλος μου από τα Άδανα. Filmde uzaylılar bir adaya geliyorlar ve adalılar onlardan korkuyorlar.
Στην ταινία οι εξωγήινοι έρχονται σ' ένα νησί και οι νησιώτες τους φοβούνται.
3. Η κατάληξη αυτή χρησιμοποιείται για τους οπαδούς αθλητικών ομάδων

Galatasaray → Galatasaraylı (Galatasaray taraftarı) Οπαδός της Γαλατά σαράι. P.A.O.K → Paoklu (Paok taraftarı) Οπαδός του ΠΑΟΚ.

– sız (-siz, – suz, -süz,-sız)

Παράγουμε αρνητικά επίθετα από τα ουσιαστικά, με την έννοια ".....που δεν έχει/ δεν περιέχει...." Μπορεί να τα αποδώσουμε στα ελληνικά με το στερητικό "α-" και με την πρόθεση "χωρίς". Μερικά από αυτά επίσης χρησιμοποιούνται και σαν ουσιαστικά:

tehlike	κίνδυνος →	tehlikesiz	ακίνδυνος
başarı	επιτυχία →	başarısız	αποτυχημένος
su	νερό →	susuz	άνυδρος
görgü	καλή συμπεριφορά→	görgüsüz	άξεστος

ev	σπίτι   →	evsiz	άστεγος
tat	γεύση →	tatsız	άγευστος
palto	παλτό→	paltosuz	χωρίς παλτό
süt	γάλα→	sütsüz	χωρίς γάλα

Bana anlamsız sorular sorma!
Μην μου κάνεις ανόητες ερωτήσεις. Şekersiz ve sütsüz bir kahve istiyorum.
Θέλω έναν καφέ χωρίς ζάχαρη και χωρίς γάλα. Onun babası işsiz.
Ο μπαμπάς του είναι άνεργος. Çok mutsuzum. Hiçbir şeyden memnun olamıyorum.
Είμαι πολύ δυστυχισμένος. Τίποτα δεν με ευχαριστεί. Sınava kalemsiz ve silgisiz gelmeyin.
Μην έρχεστε στο διαγώνισμα χωρίς μολύβι και χωρίς σβήστρα. Gözlüksüz kitap okuma.
Μην διαβάζεις βιβλίο χωρίς τα γυαλιά σου. Sensiz yaşamak benim için ölüm demektir!
Το να ζω χωρίς εσένα για μένα σημαίνει θάνατος.